مینای دندان، لایه‌ای است که عملکردی شبیه به پوسته تخم مرغ دارد و از قسمت نرم درون دندان محافظت می‌کند. البته مینای دندان برخلاف پوسته تخم‌مرغ، استحکام و سختی زیادی دارد. حتی می‌توان گفت مینای دندان، سفت و سخت‌ترین عنصر در بدن انسان‌هاست. پس با مراقبت صحیح و مناسب از دهان و دندان در کنار کمی شانس، شما می‌توانید از مینای دندان در مقابل آسیب‌دیدگی محافظت کنید.
چه عاملی رنگ دندان‌ها را تغییر می‌دهد؟
واضح است که مینای دندان رنگ سفیدی دارد و حتی می‌تواند در تماس با نور حالت درخشندگی پیدا کند. بنابراین لایه زیرین، یعنی دنتین (عاج دندان)، است که باعث می‌شود دندان‌ها روشن‌تر یا تیره‌تر به نظر برسند. به مرور زمان، عواملی مانند قهوه، چای و سیگار می‌توانند کاری کنند که لایه بیرونی دندان‌ها نیز زرد یا خاکستری به نظر برسد.
از فرسایش تا پوسیدگی
با این‌که مینای دندان بسیار مستحکم است اما شانس فرسودگی آن همیشه وجود دارد. اسیدهای موجود در مواد غذایی و باکتری‌ها از مهم‌ترین عواملی هستند که مینای دندان را فرسوده می‌کنند و باعث فرسایش دندان‌ها و حتی پوسیدگی آن‌ها می‌شوند. علاوه بر این حالت، مینای دندان می‌تواند دچار ترک‌خوردگی شود. نکته مهم این است که مینای دندان، برخلاف استخوان‌های بدن، نمی‌تواند به صورت خودبه‌خودی دوباره رشد کند.
پوسیدگی دندان و حساسیت
شاید شما هم از خودتان پرسیده باشد که وقتی مینای دندان آسیب می‌بیند، دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟! پاسخ کوتاه به این پرسش، این است که پس از آسیب‌دیدگی مینای دندان، لایه درونی دندان دیگر به‌طور کامل تحت محافظت قرار نمی‌گیرد و درنتیجه روند پوسیدگی می‌تواند در دندان شروع شود. البته مشکل فقط به این مورد ختم نمی‌شود چون دندان‌هایی که مینای آسیب‌دیده دارند، می‌توانند در تماس با گرما و سرما واکنش منفی نشان بدهند. برای مثال، خوردن بستنی یا نوشیدن قهوه و چای داغ می‌تواند احساس درد شدیدی به‌وجود بیاورد یا حداقل این‌که نگذارد از خوردن بستنی یا نوشیدن چای و قهوه لذت ببرید.
باکتری‌ها چطور مینای دندان را نابود می‌کنند؟
پس از خوردن غذاها و خوراکی‌ها، باکتری‌های موجود در دهان شروع می‌کنند به تغذیه کردن از ترکیبات قندی خاصی که از مواد غذایی شیرین و نشاسته‌ای باقی مانده‌اند. این روند به شکل‌گیری اسیدهایی در دهان منجر می‌شود که توانایی تخریب مینای دندان را دارند. فعالیت این باکتری‌ها در ادامه می‌تواند باعث ابتلا به بیماری لثه از نوع خفیف شود.
توجه داشته باشید که اسیدهای موجود در نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه‌ها و دیگر انواع نوشیدنی‌ها نیز می‌توانند زیان‌بار و آسیب‌زا باشند. بعضی از این ترکیبات حتی از اسید باتری هم غلیظ‌تر هستند و به مرور زمان باعث فرسایش دندان‌ها می‌شوند. همین روند است که از طریق تماس دندان‌ها با ترکیبات شیمیایی، به دندان‌ها آسیب می‌رساند.
عاشقان نوشابه و چای شیرین مراقب باشند!
نوشیدن چندین لیوان نوشابه یا چای شیرین در طول روز، مینای دندان را شدیدا در تماس با اسیدهای مضر قرار می‌دهد. به همین دلیل دندان‌پزشکان می‌گویند بهتر است که نوشابه یا چای شیرین را همراه با وعده‌های غذایی مصرف کنید و از مصرف آن‌ها در طول روز به‌عنوان نوشیدنی صرف و به‌تنهایی خودداری کنید.
مشکلات گوارشی و اختلالات خوردن
بعضی از مشکلات و اختلالات هستند که می‌توانند به مینای دندان آسیب بزنند. یکی از این مشکلات، اختلال خوردن بولیمیا (پُرخوری عصبی) است که در آن اسید معده به دلیل استفراغ مکرر وارد دهان می‌شود. مشکلات دیگری مانند ریفلاکس اسید معده، انواع مشکلات معده و دیگر اختلالات خوردن هم می‌توانند دارای چنین اثرات منفی و مخربی باشند.
مشکل خشکی دهان
بزاق دهان از دندان‌ها در مقابل اسیدهای درون دهان محافظت می‌کند و مانع از فرسودگی دندان‌ها می‌شود. همین بزاق است که باعث ماندگاری و قوام مینای دندان هم می‌گردد. پس اگر شما به دلایل مختلف مانند ابتلا به بیماری‌های خاص یا درنتیجه عوارض جانبی استفاده از داروها، دچار مشکل خشکی دهان شده باشید، اسیدهای مخرب راحت‌تر درون دهان شما فعالیت می‌کنند. ادامه این روند هم نتیجه‌ای ندارد جز آسیب‌دیدگی مینای دندان.
دندان قروچه
عامل دیگری که مینای دندان را تخریب می‌کند، مشکل دندان‌قروچه است. درواقع، اصطکاک و فشار زیادی که به مرور زمان و در اثر دندان‌قروچه به دندان‌ها وارد می‌شود، می‌تواند باعث فرسودگی یا حتی شکستن مینای دندان شود.
مشکل دندان‌قروچه اغلب در اوقات خواب به بدترین حالت خودش می‌رسد و در این حالت فرد مبتلا به این مشکل اصلا نمی‌تواند دندان‌قروچه را کنترل کند. این درحالی است که کاهش استرس می‌تواند به تسکین دندان‌قروچه هم کمک کند. البته بعضی از افراد به استفاده از محافظ مخصوص دهان برای ساعات خواب نیاز دارند تا مانع از آسیب‌دیدگی مینای دندان شوند. پس اگر شما هم از این مشکل رنج می‌برید، حتما موضوع را به دندان‌پزشک خودتان اطلاع دهید. دندان‌پزشک می‌تواند متناسب با شرایط شما، یک محافظت دهان مناسب و کارآمد برای‌تان بسازد.
دندان شما دربازکن نیست!
هرگز و تحت هیچ شرایطی، بطری‌ها یا محفظه‌های مختلف را با کمک دندان باز نکنید. این کار می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی شدید دندان‌ها و ترک‌خوردگی آن‌ها شود. کارهای نادرست دیگر هم مانند جویدن مداد و ناخن‌ها، باز کردن پوست بادام و پسته با دندان یا جویدن یخ هم می‌تواند به پیامدهای ناگواری برای دندان‌های شما منجر شود.
فرسایش مینای دندان در کودکان
بسیاری از کارشناسان براساس آمارها می‌گویند که فرسایش مینای دندان در کودکان رو به افزایش است. بعضی از محققان در مورد دلیل چنین مشکلی بر این باورند که امروزه کودکان بیش از حد از انواع نوشیدنی‌ها و نوشابه‌های اسیدی و گازدار استفاده می‌کنند و همین روند باعث شیوع فرسایش مینای دندان در کودکان شده است. بنابراین، جایگزین کردن این نوشیدنی‌های مضر با آب ساده می‌تواند بخشی از روند مقابله با این مشکل باشد.
نکات مهم برای داشتن لبخند زیبا
همه ما می‌توانیم برای کمک به سلامت دهان و دندان خودمان گام‌های ساده‌ای برداریم. مثلا مسواک زدن پس از خوردن مواد غذایی و مصرف نوشیدنی‌ها باید به بخش مهمی از زندگی روزانه ما تبدیل شود. استفاده از مسواک نرم و خمیردندان حاوی فلوراید هم نکته ساده بعدی است. استفاده از دهان‌شویه حاوی فلوراید هم واقعا به حفظ سلامت دهان و دندان کمک می‌کند.
علاوه بر این‌ها، شما می‌توانید پس از وعده غذایی، مقداری شیر یا پنیر بخورید تا اثر مخرب اسیدها را خنثی کنید. استفاده از آدامس‌های بدون قند و استانداردی که حاوی زایلیتول هستند هم می‌تواند گزینه خوبی برای کمک به ترشح بزاق پس از پایان وعده‌های غذایی باشد. این کار به مقابله با آسیب‌های ناشی از اسیدهای زیان‌بار کمک می‌کند.